Polscy naukowcy pracują nad personalizowaną terapią raka płuca. Faza badań klinicznych coraz bliżej

Według danych Krajowego Rejestru Nowotworów liczba zachorowań na raka płuca w Polsce to ponad 22 tys. przypadków rocznie z tendencją wzrostową. Już w tej chwili jest to najczęściej wykrywany nowotwór u mężczyzn i drugi pod względem występowania u kobiet (po raku piersi). Jest też pierwszą przyczyną zgonów pacjentów onkologicznych. Nowotwór płuca wciąż stanowi dla lekarzy duże wyzwanie terapeutyczne. Naukowcy pod kierunkiem prof. dr hab. Natalii Marek-Trzonkowskiej – immunolożki specjalizującej się w terapeutycznym zastosowaniu komórek układu odpornościowego – prowadzą zaawansowane badania nad spersonalizowaną terapią niedrobnokomórkowego raka płuc w ramach projektu SWIFT (Science for Welfare, Innovations and Forceful Therapies; Nauka dla Dobra Społecznego, Innowacji i Skutecznych Terapii), który ma otworzyć nowe obszary badawcze w onkologii.

Projekt SWIFT jest swego rodzaju mapą, która ma nam pomóc w zaplanowaniu terapii komórkowej raka płuca. Nasz zespół badawczy opracował algorytm, dzięki któremu potrafimy we krwi pacjentów chorych na raka znaleźć komórki, które tego raka rozpoznają i są w stanie go zniszczyć, zabić. Tych komórek, jak można się spodziewać, nie jest wiele, ale potrafimy je wysortować, czyli wyjąć z krwi pacjenta przy użyciu specjalnej aparatury badawczej, a następnie namnożyć do dużych ilości, żeby mogły przewyższyć siły wroga, czyli nowotworu – wyjaśnia w rozmowie z agencją Newseria Biznes prof. dr hab. Natalia Marek-Trzonkowska, dyrektorka ICCVS, kierowniczka projektu SWIFT.

Tym, co wyróżnia projekt SWIFT, jest fakt, że opracowanym przez nas lekiem są komórki. Jest to tzw. żywy lek.  Poza tym jest to terapia personalizowana, czyli szyta na miarę. Dla każdego z pacjentów wybieramy inny rodzaj komórek terapeutycznych – mówi prof. dr hab. Natalia Marek-Trzonkowska.

Trzon projektu – czyli terapia komórkowa raka płuca, w której naukowcy wykorzystują niemodyfikowane genetycznie komórki pacjenta do walki z nowotworem – obecnie jest już na etapie badań na zwierzętach. Po zakończeniu tego etapu zespół zacznie przygotowania do pozyskania wszystkich niezbędnych zgód, żeby rozpocząć badanie kliniczne pierwszej fazy.

Równolegle prowadzimy jeszcze inne badania, których celem jest niedopuszczenie do tego, żeby nowotwór rozbroił nasze komórki terapeutyczne, zahamował je, żeby zaczął na nie wywierać wpływ, którego my nie chcemy – mówi kierowniczka projektu SWIFT. Próbujemy przewidzieć mechanizmy, którymi nowotwór może się posłużyć, żeby zahamować działanie komórek terapeutycznych. Staramy się uprzedzić jego działania i nie dopuścić do zahamowania pozytywnych efektów naszej terapii. Nowotwór potrafi się bardzo szybko zmieniać, potrafi wykorzystywać różne mechanizmy, żeby uniknąć ataku układu immunologicznego, i zamierzamy mu to udaremnić. Tak więc jest to dość komplementarne podejście do terapii raka.

Równolegle badania prowadzone przez naukowców z zespołu SWIFT zmierzają też m.in. w kierunku opracowania terapeutycznych szczepionek przeciwnowotworowych oraz powstania nowych testów diagnostycznych i prognostycznych w onkologii. Na realizację projektu SWIFT Uniwersytet Gdański otrzymał 30 mln zł z programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki 2021–2027 (FENG). Środki – w drodze konkursu – przyznała Fundacja na rzecz Nauki Polskiej w ramach działania Międzynarodowe Agendy Badawcze. – Te fundusze wykorzystamy na prowadzenie prac badawczo-rozwojowych oraz rozpoczęcie badania klinicznego – mówi Izabela Raszczyk, dyrektorka ds. administracyjnych, Międzynarodowe Centrum Badań nad Szczepionkami Przeciwnowotworowymi, Uniwersytet Gdański.

Środki z działania MAB FENG wspierają tworzenie bądź rozwój wyspecjalizowanych, wiodących w skali światowej zespołów i organizacji badawczych, które prowadzą międzynarodowe badania naukowe na najwyższym poziomie. Jak wskazuje Fundacja na rzecz Nauki Polskiej, działanie MAB FENG nie tylko przyczynia się do rozwoju nauki w Polsce, ale również przynosi korzyści dla społeczeństwa i gospodarki. Dodatkowo wspiera także rozwój międzynarodowej współpracy naukowej i możliwość przyciągnięcia talentów z zagranicy.

Dwoma zespołami badawczymi w ramach naszego projektu kierują w tej chwili badacze z Polski. Natomiast dwa pozostałe są kierowane przez naukowców z zagranicy, którzy właśnie u nas, w Polsce, w naszym centrum, zdecydowali się na prowadzenie swoich badań – dodaje Izabela Raszczyk. Innym aspektem współpracy międzynarodowej w naszym projekcie jest też współpraca z ośrodkami naukowymi z zagranicy: z Technical University of Dresden w Niemczech oraz Leiden University Medical Center w Holandii. Ta współpraca koncentruje się nie tylko na badaniach naukowych, ale również na wprowadzaniu do naszej działalności dobrych praktyk w zakresie rekrutacji utalentowanych badaczy i innowatorów do naszych zespołów badawczych, a także skutecznym pozyskiwaniu finansowania na komplementarne badania naukowe i ich wdrożenie do praktyki klinicznej.